SİGARA KULLANMA DAVRANIŞINDA SOSYAL ÖĞRENMENİN ETKİSİ

Hasan Herken; İshak Özkan; Ali S. Çilli; Metin Telcioğlu; Rahim Kucur

SİGARA KULLANMA DAVRANIŞINDA SOSYAL ÖĞRENMENİN ETKİSİ

Yazarlar

Hasan Herken Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri A.D.
İshak Özkan Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri A.D.
Ali S. Çilli Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri A.D.
Metin Telcioğlu Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri A.D.
Rahim Kucur Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri A.D.

Anahtar Kelimeler:

Gençler- sigara kullanımı- sosyal öğrenme

Özet

Amaç: Sigara, günümüzde bağımlılık yapıcı maddelerin en yaygın olanıdır. Yaygınlığı; gelişmiş ülkelerde azalırken geri kalmış ve gelişmekte olan ülkelerde giderek artmaktadır. Çalışma; gençlerin sigara kullanma davranışında sosyal öğrenmenin etkisini araştırmak, sigara kullanma davranışının yaygınlığının azaltılmasında olası etkenleri tespit etmek amacıyla yapıldı.
Yöntem: Çalışma, Selçuk Üniversitesi Psikiyatri Klini-ği’nce Konya merkezinde bulunan ortaokul, lise, yüksekokul ve çıraklık eğitim merkezlerinde öğrenim gören 12-21 yaş arasındaki bütün sosyal katmanları kapsayacak şekilde 1559 olgu üzerinde yapıldı. Gençlere; kendilerine yakın olan veya yakın buldukları, örnek aldıkları kişilerin sigara içip içmemeleri ile ilgili anket uygulandı. Sonuçlar SPSS for Windows 5.0 programında ki kare testi ile değerlendirildi.
Bulgular: Çalışmada erkekler kızlara göre, ağabeyleri sigara kullananlar kullanmayanlara göre; sevdikleri öğretmen ve ustaları sigara kullananlar, öğretmen ve ustaları sigara kullanmayanlara göre; örnek aldıkları sanatçı ve futbolcular sigara kullananlar, örnek aldıkları sanatçı ve futbolcular sigara kullanmayanlara göre daha çok sigara içtikleri bulundu.
Sonuç: Sigara içme davranışında sosyal öğrenmenin önemli bir yere sahip olduğu bulundu. Sigaraya başlamanın önlenmesi ve bırakılmasında gençlerin örnek aldıkları kişilerin (anne, baba, ağabey, öğretmen, usta, sanatçı, sporcu, film yıldızı), özendirici tarzda sigara kullanmamaları etkili olabilir.

Kaynaklar

Oei, Tp., Burton, A.; Attitudes toward smoking in 7 to 9 year old Children Int. J Addict. 1990; 25(1): 43-52.

Hops, H., Tildesley, E., Lichhenste-in, et al.; Parent- Adolescent problem solving interactions and drug use. Am J. Drug Alcohol Abuse. 1990; 16(3-4):239-58.

Cloyton, S.; Gender differences in psycho-social determinants of Adolescent smoking. J Sch Health, 1991; 61(3): 115-20.

M, Uğur.; Medical Psikoloji 1. Baskı Istanbul 1994; 569-580.

Bauman, K.E., Foshee, V.A., Linzer, M.A et al.; Effect of parental smoking Addict Behav. 1990; 15(5): 413-22.

Bandura, A.; Social Learning Theory. Engle Wood, J. Prentice Hall, New York 1977.

Reimers, T.M., Pamprehn, P.R., Becker, S.L.et al.; Fathers for Adolescent cigarette smoking. The muscatin study. Am J. Dischild. 1990; 144(11): 1265-72.

Klitzner, M., Gruenewald, P.J., Bamberger, E.; The assessment of parent-led prevention programs: a preliminary programs: a preliminary assessment of impact J. Drug Educ. 1990;20(D:77- 94.

Eiser, J.R., Morgan, M., Gammage, P. et al.; Adolescent smoking: Attitudes, norms and parental influence Br J Soc Psychol. 1989; 28(pt3): 193-202.

Brook, J.S., Gerdan, A.S., Brook, D.W.; Father and daughters: their relationship and personality characteristics

associated with the daughter’s smoking behavior. J. Genet psychol. 1987;148(l):31-44.

Needle, R., Me, Cubbin, H., Wilson, M. et al.; Interpersonal influences in adolescent drug use. The role of older siblings parents and peer Int. J. Addict. 1986;2(7):739-66.

Murray, M., Kiryluk, S., Swan, A.V.; Relation between parent’s and Children’s smoking behavior and attitudes J. Epidemiol Community Health. 1985; 39(2): 169-74.

Fawzy, EL, Coombs, R.H., Gerber, B.; Generational continuity in the use of substances: the impact of parental substance use on Adolescent substance use. Addict Behav. 1983; 8(2): 109-14.

Chassin, L., Pressen, C.C., Shermen, S.J.; Cognitive and social influence factor’s in adolescent smoking cessation. Addict Behav. 1984; 9(4): 383-90.

Me. Dcrmett., D.; The relationship of parental drug use and parent’s attitude concerning adolescent drug use to Adolescent drug use Adolescence. 1984; 19(73): 89-97.

Gattlieb, NH.; The effects of peer and parental smoking and age the smoking careers of college women: a sex related phenomenon. Soc Sci Medl982; 16(5): 595-600.

Bailey, S.L., Ennett, S.T., Ring, Walt. C.L.; Potential mediators, moderators, or independent effects in the relationship between parent’s Addict Behav. 1993; 18(6): 601-21.

Doğan, O.; Yükseköğretimdeki psikolojik danışma ve Rehberlik Merkezlerinin Gerekliliğine ilişkin görüşler. Yükseköğretimde Psikolojik Danışma ve Rehberlik Toplantısı; A.Ü. Eğitim Bl.Fak. Ankara Mayıs 1987:20-22.

Biglan, A., Duncan, T.E., Ary, D.V. et al.; Peer and parental influences on adolescent tobacco use J Behav Med. 1995;18(4):315-30.

Okan, N., Şıvka, S., Resmi, Ş. ve ark.; Lise öğrencilerinde içki ve sigara kullanımı Uludağ Üniv.Tıp Fak. Dergisi 1993;3:285-289.

Özbay, H., Göka, E., Aktaş, A.M. ve ark.; Ergenlerde sigara alkol ve madde kullanımının benlik imajj, depresyon ve anksiyete ölçümleri ilişkileri. Düşünen Adam,1991;4(3) 53-58.

Fielding, J.E.; Smoking Health effects and control in: Lost JM (ed) : Public health and preventive medicine. Appleton and Lange. California, 1986.

Robinson, T.N., Killen, M.D., Taylor, C.B. et al.; Perspectives on 1985 and 1986. Community Health stud 1989:13(2) : 161-169-

Schuckid, M.A., ed Prof. Dr. Koşay, S., çev. Dr. Kamberoğlu, K.; Alkol ve Madde Kötüye Kullanımı Tanı ve Tedavi. Saray Kitabevi Yayınları, 1993.

Altuğ, F.B; Gençlerde anne Baba Tutumunun irdeleyici düşünme ve özgür değer duygusunu gelişmesine etkileri.Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi Konya 1995.

Hughes, R.J., Fiester, S., Goldstein, M. et al.; Practice guideline for the Treatment of Patients With Nicotine Dependence. Am J psychiatry 1996;153(10 Supl):l-2.

SİGARA KULLANMA DAVRANIŞINDA SOSYAL ÖĞRENMENİN ETKİSİ