GENÇ BİREYLERDE DEPRESİF BELİRTİLER VE SİGARA İÇMEYE DÖNÜK TUTUMLAR

Hikmet Yazıcı; Bünyamin Çetinkaya; Harun Kahveci; Serpil Demirci

GENÇ BİREYLERDE DEPRESİF BELİRTİLER VE SİGARA İÇMEYE DÖNÜK TUTUMLAR

Yazarlar

Hikmet Yazıcı Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fatih Eğitim Fakültesi
Bünyamin Çetinkaya Giresun Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
Harun Kahveci Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fatih Eğitim Fakültesi
Serpil Demirci Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fatih Eğitim Fakültesi

Anahtar Kelimeler:

Sigara içme- depresif belirtiler- tutumlar

Özet

Amaç: Bu çalışmada genç bireylerdeki depresif belirtiler ile sigara içme tutumları arasındaki ilişkinin araştırılması amaçlanmıştır.
Yöntem: Çalışmaya 406 sigara içen geç birey (279 erkek, 127 kadın) katılmıştır. Depresif belirtileri değerlendirmek amacıyla Beck Depresyon Ölçeği (BDÖ). Sigara içme tutumlarını değerlendirmek için Sigara İçme Tutum Ölçeği (SİTÖ) kullanılmıştır. Yaş, cinsiyet, ekonomik gelir düzeyleri, sigara içme süresi ve miktarını değerlendirmek için kontrol listesi kullanılmıştır. Grupların sigara içme miktarı, süreleri ve depresif belirtileri arasındaki farkları belirlemek için bağımsız t testi kullanılmıştır. Depresif belirtiler ile sigara içme tutumları arasındaki ilişkiler Pearson korelasyon katsayısı ile değerlendirilmiştir.
Bulgular: Katılımcıların günlük ortalama sigara içme sayısı 14.97 adet ve ortalama sigara içme süresi 7.54 yıldır. Bir gün içinde kadınlar (Ort = 13.18, Ss= 7.29) erkeklerden (Ort = 16.76, SS= 8.10) daha düşük düzeyde sigara içtiklerini belirttiler, t (406) = -4.42, p< .001. Bunun yanında, sigara içme süresinde de kadınlar (Ort = 5.78, Ss= 5.13), erkeklerden (Ort = 9.30, SS= 7.76) daha düşük düzeyde sigara içtiklerini belirttiler, t (406) = -5.43, p< .001. Depresif belirtiler, bilişsel tutumlarla (r= .28, p< .001), kontrolle (r= .28, p< .001), eylemle (r= .30, p< .001) ve öz yönelimle (r= .43, p< .001) pozitif yönde ilişkiler sergiledi.
Sonuç: Elde edilen bulgulara göre, depresif belirtiler ile sigara içmeye dönük bazı tutumlar arasında ilişki vardır. Sigara içme tutumları, sigara içme davranışında temel bir işleve sahiptir. Bulgulara göre depresif bireyler sigara içmeye daha çok eğilimlidir.

Kaynaklar

Dağlı E. Sigara bağımlılığı ve nedenleri (çok yazarlı kitap). Sigara ve Sağlık. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1994:63-65.

Çöplü L. Sigara dumanında bulunan zararlı maddeler (çok yazarlı kitap). Sigara ve Sağlık. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1994:24-29.

Emri S. Sigaranın yaptığı hastalıklar (çok ya-zarlı kitap). Sigara ve Sağlık. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1994:24-29.

Shadel WG, Niaura, R, Abrams, DB. How do adolescents process smoking and antismoking advertisements? a social cognitive analysis with implications for understanding smoking initiation. R Gen Psychol 2001; 4: 429-444.

Copeland LA, Shope, JT, Waller, PF. Factors in adolescent drinking/driving: binge drinking, cigarette smoking and gender, Journal of School Health 1996; 66: 574-578.

Ennett ST, Bauman, KE. The contribution of influence and selection to adolescent peer group homogenity: the case of adolescent cigarette smoking. J Per Soc Psychol 1994; 67: 653–663.

Doğan O. Sivasilindelise öğrencilerinde madde kullanımı yaygınlığı Bağımlılık Dergisi 2001;2: 53–56.

Kocabaş A. Türkiye’de sigara içme alışkanlığının yaygınlığı ve bazı özellikler (çok ya-zarlı kitap). Sigara ve Sağlık. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1994:24-29.

Göksel T, Cirit M, Bayındır Ü. İzmir ili lise öğrencilerinin sigara alışkanlığını etkileyen faktörler. Toraks Dergisi 2001; 3: 49-53.

Karlıkaya C. Edirne’de lise öğrencilerinde sigara içme prevalansı kaçakçılık, reklamlar ve ergenlerin sigaraya ulaşması. Toraks Dergisi 2002;1: 007-012.

Tuğrul C, Sayılgan MA. Depresyonla başa çıkma yolları. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları 1995:4-5.

Williams JMG. Depression. Clark M, Fairbun CG (editors). Science and Practice of Cognitive Behaviour Therapy. New York; Oxford University Press Inc, 1997: 52–53.

Allgöwer A, Wardle J, Steptoe A. Depressive symptoms, social support, and personal health behaviors in young men and women. Health Psychol 2001;20: 223–227.

Coşar B, Şahin K, Arıkan Z, Işık E. Nikotin bağımlılığı, psikofarmakolojisi, bağımlılık davranışının bazı psikiyatrik bozukluklarla ilişkisi. 3P Dergisi 1996; 4: 199–205.

Hall SM, Munoz RF, Reus VI. Cognitive-behavioral intervention increases abstinence rates for depressive-history smokers. J Consult Clin Psychol 1994; 62: 141–146.

Dallack GW, Glossman AH, Rivelli S, Covey L, Stentner F. Mood major depression and flu-oxitine response in cigarette smokers. American Journal of Psychiatry 1995; 152: 398–403.

Campo-Arias A, Dı´az-Martı´nez LA, Rueda-Jaimes AE, et al. Smoking is associated with schizophrenia, but not with mood disorders, within a population with low smoking rates: a matched case–control study in Bucaramanga. Colombia Schizophrenia Research 2006; 83: 269– 276

Acierno RA, Kilpatrick DG, Resnick HS, Saunders BE, Best CL. Violent assault, posttraumatic disorder, and depression. Risk fakc-tors for cigarette use among adult women. Behavioral Modification 1996; 20: 363–384.

Lichtenstein E, Glasgow RE Smoking cessation: What have we learned over the past decade. J Consult Clin 1992; 60:518-527.

Özbay Y, Yazıcı H. Sigara İçme Tutum Ölçeği: Geçerlik Güvenirlik Çalışması. lV. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi Özet Kitabı 1997: 8.

Savaşır I, Şahin NH. Bilişsel-Davranışçı Terapilerde Değerlendirme: Sık Kullanılan Ölçekler. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları 1997: 23–35.

Kabakçı E. Üniversite öğrencilerinde sosyotro-pik/otonomik kişilik özellikleri, yaşam olaylar ve depresif belirtiler. Türk Psikiyatri Dergisi 2001;12.273–282.

Altındağ A, Yanık M, Yengil E, Karazeybek AH. Şanlıurfa’da üniversite öğrencilerinde madde kullanımı. Bağımlılık Dergisi 2005;6:61-66.

Cirit M, Orman A, Ünlü M. Afyon’da hekimlerin sigara içme alışkanlığı. Toraks Dergisi 2002;3:253-256.

FroneMR,CooperML,RussellM.Stressfullifeevents, gender, and substance use: An application of tobit regression. Psychol Addict Behav 1994; 8: 59–69.

Rose JS, Chassin L, Presson CC, et al. Demographic factors in adult smoking status: Mediating and moderating influences. Psychol Addict Behav 1996; 10: 28-37.

Pekşen Y, Canbaz S, Sünter AT, Tunçel EK. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Yaşar Doğu Beden Eğitimi ve Spor Yüksek Okulu öğrencilerinde sigara içme sıklığı ve etkileyen faktörler. Bağımlılık Dergisi 2005;6:111–116.

Cowdery JE, Fitzhugh EC, Wang MQ. Socio-behavioral influences on smoking initation of Hispanic adolescents. J Adolesc 1997; 20: 46–50.

Van Harreveld F, Van der Plig J, De Vries NK. Attitudes toward smoking and the subjective importance of attributes: implications for changing risk-benefit ratios. Swiss Journal of Psychology 1999; 58: 65-72.

Cowdery JE, Fitzhugh EC, Wang MQ. Socio-behavioral influences on smoking initation of Hispanic adolescents. J Adolesc 1997; 20: 46–50.

Palfai TP. Positive outcome expectancies and smoking behavior: The role of expectancy accessibility. Cognitive Therapy and Research 2002; 26: 317–333.

Lipkus IM, Barefoot JC, Williams, RB, Siegler IC. Personality measures as predictors of smoking initiation and cessation in the UNC Alumni Heart Study. Health Psychol 1994; 13:149–155.

Adalbjarnardottir S, Rafnsson FD. Perceived control in adolescent substance use: Concurrent and longitudinal analyses. Psychol Addict Behav 2001; 15: 25–32.

Özbay Y, Yazıcı H. Sigara Bırakma Çabaları, İçme Sıklığı, Kontrol Etkinliğinin Sigara İçme Davranışı Üzerindeki Etkisi. 3. Eğitim Bilimleri Kongresi Özet Kitabı 1996: 203–204.

Delfino RJ, Jammer LD, Whallen CK. Temporal anlaysis of the relationship of smoking behavior and urges to mood states in men versus vomen. Nicotine Tob Res 2001; 3: 235-248.

Prochaska JO, Velicer WF, DiClemente CC, Fava J. Measuring process of change: Applications to the cessation of smoking. J Consult Clin Psychol 1988; 56: 520–528.

Haaga DA, Steward BL. Self-efficacy for recovery from a lapse after smoking cessatti-on. J Consult Clin Psychol 1992; 60: 24–28.

Yazıcı H, Özbay Y. Üniversite öğrencilerinin sigara içme davranışlarıyla öz-yeterlik inançları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 2004; 7: 91–106.

Borelli B, Mermelstein R. Goal setting and behavior change in a smoking cessation program. Cognitive Therapy and Research 1994; 18: 69–83.

Carey KB, Carey MP Changes in self-efficacy resulting from unaided attempts to quit smoking. Psychol Addict Behav 1993;7: 219-224.

Wetter DW, Smith SS, Kenford SL, et al. Smoking outcome expectancies: factor structure, predictive validity, and discriminant validity. J Abnorm Psychol 1994;113: 801–811.

Windle M, Windle RC. Depressive symptoms and cigarette smoking among middle adolescent prospective associations and intrapersonaş and interpersonal influences. J Consult Clin Psychol 2001; 69: 215–226.

Almeida OPT, Pfaff JJ. Depression and smoking amongst older general practice patients. J Affect Disord 2005; 86: 317–325.

Güleç M, Bakır B, Özer M, et al. Association between cigarette smoking and depressive symptoms among military medical students in Turkey. Psychiatry Res 2005; 134: 281– 286.

GENÇ BİREYLERDE DEPRESİF BELİRTİLER VE SİGARA İÇMEYE DÖNÜK TUTUMLAR