LİSE ÖĞRENCİLERİNDE ARKADAŞ ÖZELLİKLERİ VE MADDE KULLANIMI

Gizem Erdem; Ceyda Y. Eke

LİSE ÖĞRENCİLERİNDE ARKADAŞ ÖZELLİKLERİ VE MADDE KULLANIMI

Yazarlar

Gizem Erdem Ohio Eyalet Üniversitesi
Ceyda Y. Eke Yeniden Sağlık ve Eğitim Derneği

Anahtar Kelimeler:

Madde kullanımı- arkadaş özellikleri- arkadaş etkisi- risk etmenleri- ergenlik- cinsiyet

Özet

Amaç: Bu çalışmanın amaçları, lise öğrencilerinin arkadaş özelliklerinin dağılımını belirlemek, madde kullanma riskini arttıran çevresel etmenleri incelemektir. Bununla birlikte, madde kullanan öğrencilerin arkadaş özelliklerini ortaya koymak hedeflenmektedir.
Yöntem: Gençlik Araştırması kapsamında, İstanbul’un 15 ilçesinden rasgele 43 okul seçilmiştir. 2004 Mart - Mayıs tarihleri arasında 10. sınıf öğrencilerine toplam 3843 anket uygulanmıştır. Anketlerin 3168’i geçerlidir. Bu çalışmada, kullanılan anket formunun arkadaş özellikleri ve madde kullanımı ile ilgili bölümleri değerlendirilmiştir.
Bulgular: Araştırmada, yaşam boyu en az bir kez tütün ve alkol kullanım yaygınlığı sırasıyla %34.3 ve %49.7, herhangi bir madde kullanımı ise %14.3 olarak belirlenmiştir. Madde kullanma riskini arttıran arkadaş özellikleri içinde, öğrencinin madde kullanan arkadaşı bulunması önplana çıkmaktadır. Madde kullanan arkadaşı olanların, madde kullanma riski yaklaşık 6 kat fazladır. Bununla birlikte, erkeklerde polisle başı belaya giren ve hırsızlık yapan arkadaşı olma riski kızlara göre yaklaşık 2.5 kat, bilerek başkasının malına zarar veren arkadaşı bulunma riski ise 2 kat fazladır. Fakat, madde kullanan kızların anti-sosyal arkadaşları bulunması riski erkeklere oranla daha yüksektir. Örneğin, madde kullandığını belirten kızlarda hırsızlık yapan arkadaşı olma riski 6.6 iken, bu risk madde kullanan erkek öğrencilerde 3.3’tür. Madde kullananların %50.2’sinin, madde kullanmayanlarınsa %15.2’sinin madde kullanan arkadaşı vardır.
Sonuç: Bu çalışmanın arkadaş etkisini daha ayrıntılı incelemek için riskli arkadaş grubunun yapısı da gözönünde tutularak tekrarlanması gerekmektedir. Risk etmenleri içinde arkadaş etkisi, cinsiyet karşılaştırması yapılarak yeniden ele alınmalıdır.

Kaynaklar

Ögel K, Çorapçıoğlu A, Sır A, ve ark. Dokuz ilde ilk ve ortaöğretim öğrencilerinde tütün, alkol ve madde kullanım yaygınlığı. Türk Psikiyatri Dergisi 2004; 15: 112-118.

Ögel K, Tamar D, Evren C, Çakmak D. Lise gençleri arasında sigara, alkol ve madde kullanım yaygınlığı. Türk Psikiyatri Dergisi 2001; 12: 47–52.

Van den Bree MBM, Pickworth WB. Risk factors predicting changes in marijuana involvement in teenagers. Arch Gen Psychiatry 2005; 62: 311-319.

Brook JS, Brook DW, Arencibia-Mireles O, et al. Risk factors for adolescent marijuana use across cultures and across time. J Genet Psychol. 2001; 162: 357-374.

Dishion TJ. Cross–setting consistency in early adolescent psychopathology: deviant friendships and problem behavior sequelae. J Pers. 2000; 68: 1109–1126.

Svensson R. Risk factors for different dimensions of adolescent drug use. Journal of Child & Adolescent Substance Abuse 2000; 9: 67-90.

Crosby R, Salazar RF, DiClemente, RJ, et al. Health risk factors among adolescent females. Am J Prev Med. 2004; 27: 404–410.

La Greca AM, Prinstein MJ, Fetter MD. Adolescent peer crowd affiliation: linkages with health risk behaviors and close friendships. J Pediatr Psychol. 2001; 26: 131143.

Lindberg LD, Boggess S, Williams S. Multiple threats: the co-occurance of teen health risk behaviors, Urban Institute, Office of the Assistant Secretary for Planning and Evaluation (ASPE), 2000.

Mason WA, Windle M. Reciprocal relations between adolescent substance use and delinquency. J Abnorm Psychol. 2002; 111: 63–76.

Springer JF, Sale E, Hermann J, et al. Characteristics of effective substance abuse prevention programs for highrisk youth. The Journal of Primary Prevention. 2004; 25: 171-219.

Tot S, Yazıcı K, Yazıcı A, ve ark. Psychosocial correlates of substance use among adolescents in Mersin, Turkey. Public Health. 2004; 118: 588-593.

Friedman AS, Glassman K. Family risk factors versus peer risk factors for drug abuse, A longitudinal study of an African American urban community sample. J Subst Abuse Treat. 2000; 18: 267-275.

Gilvarry E. Substance abuse in young people. J Child Psychol Psychiatry. 2000; 41: 55–80.

Yang M-S, Yang M-J, Liu Y-H, Ko Y-C. Prevelance and related risk factors of licit and illicit substances use by adolescent students in Southern Taiwan. Public Health. 1998; 112: 347-352.

Prinstein MJ, Boergers J, Spirito A. Adolescents’ and their friends’ health risk behavior: factor that alter or add to peer influence. J Pediatr Psychol. 2001; 26: 287-298.

Fergusson DM, Swain–Campbell NR, Horwood LJ. Deviant peer affiliations, crime and substance use: a fixed effects regression analysis. J Abnorm Psychol. 2002; 30: 419–430.

Svensson R. Gender differences in adolescent drug use: the impact of parental monitoring and peer deviance.

Santor DA, Messervey D, Kusumakar V. Measuring peer pressure, popularity, and conformity in adolescent boys and girls: predicting school performance, sexual attitudes, and substance abuse Journal of Youth and Adolescence 2000; 29: 163-183.

Ögel K, Eke C, Taner S, Erol B. İstanbul’da öğrencilerde riskli davranışlar araştırması. Yeniden Yayın No: 6, İstanbul, 2004. MEB http://apk.meb.gov.tr/ Birimler/ Istatis-tikDairesiBaskanligi/ Dosyalar/ 2003-2004 Milli Egitim Sayısal Veriler.zip.

Hibell B, Anderson B, Bjarnason T. The ESPAD Report: Alcohol and other drug use among students in 26 European countries. The Swedish Council for information on alcohol and other drugs, Stockholm, Sweden: CAN, 1995.

Ercan O, Alikaşifoğlu M, Erginöz E, ve ark. İstanbul lise gençlerinde riskli davranışların sıklığı ve cinsiyete göre dağılımı (Cerrahpaşa Gençlik Sağlığı Araştırması 2000) Türk Pediatri Arşivi 2001; 36: 199-211.

Tamar D, Ögel K, Evren C, Çakmak D. Ergenlik döneminde madde kullanımı. Ege Psikiyatri Sürekli Yayınları 1997; 4: 501-517.

LİSE ÖĞRENCİLERİNDE ARKADAŞ ÖZELLİKLERİ VE MADDE KULLANIMI