Anahtar Kelimeler
madde bağımlılığı
bağımlılık
hemşirelik bakımı
psikiyatri hemşireliği
Öz
Hemşirelik biliminde bakım kuramlarının temel amacı, hemşirelik uygulamalarına yön vermek ve bu uygulamaları sistematik bir şekilde yürütmektir. Bakım kuramları, hemşirelerin hastaların bireysel ihtiyaçlarını daha iyi anlamalarına ve bu ihtiyaçlara uygun, kişiselleştirilmiş bakım planları geliştirmelerine olanak tanır. Watson’ın İnsan Bakım Kuramı, bu anlayışı temel alarak hemşirelik hizmetlerini insancıl, şefkatli, estetik ve etik bir çerçevede sunmayı hedefler. Literatürde, bu kuramın kronik hastalıklar, acil veya travmatik durumlarda (örneğin yaralanma, yanık gibi) etkili bir şekilde kullanıldığı bilinmektedir. Ancak, madde kullanım bozukluğu gibi spesifik alanlarda doğrudan bu kuramın uygulandığı çalışmalar oldukça sınırlıdır. Olgumuz 33 yaşında erkek hasta olup 21 yıldır çeşitli maddeler kullanmaktadır. Son 3 yıldır ise özellikle oral yolla (folyo/duman çekme şeklinde) opiyat kullanımı devam etmektedir. Hasta, aile ilişkilerinde, kişilerarası ilişkilerinde ve iş hayatında ciddi sorunlar yaşadığını ifade etmektedir. Son aylarda paranoid düşünceler ve kötülük görme algılarının eklenmesi üzerine ailesinin desteği ve yönlendirmesiyle yatarak tedavi için başvurmuştur. İnsan Bakım Modeli ile bütüncül olarak değerlendirilen olguda; risk farkındalığı, öz-değerlendirme becerileri ve sosyal ilişkileri iyileştirme çabalarında belirgin ilerleme kaydedilmiştir. Bireyin tedaviye inancı ve motivasyonundaki artış, iyileşme sürecindeki aktif katılımını desteklemiştir.
Referanslar
Güleç G, Köşger F, Eşsizoğlu A. DSM-5’te alkol ve madde kullanım bozuklukları. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar 2015; 7(4): 448-460.
United Nations Office on Drugs and Crime. World Drug Report 2010. New York: United Nations Publications.
Türkiye Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi, EMCDDA 2024 Ulusal Raporu (2023 Verileri), Türkiye Uyuşturucu Raporu 2024. Ankara: İçişleri Bakanlığı, 2024.
Hiçdurmaz D. Maddeyle İlgili Bozukluklar. Özcan C.T. (editör), Gürhan N. Ruh Sağlığı ve Psikiyatri Hemşireliğinin Temelleri Kanıta Dayalı Uygulama Bakım Kavramları 6.Baskı, Ankara, Akademisyen Tıp Kitapevi 2016; 281.
Amerikan Psikiyatri Birliği, Ruhsal Bozuklukların Tanısal Ve Sayımsal Elkitabı, (DSM-5), Tanı Ölçütleri Başvuru Elkitabından, Köroğlu E,(Çeviren). 5. Baskı, Ankara, Hekimler Yayın Birliği, 2013; 231-290.
Merikangas KR, McClair VL. Epidemiology of substance use disorders. Hum Genet, 2012; 131(6): 779–789.
Zhuang S, An S, Zhao Y. Yoga effects on mood and quality of life in Chinese women undergoing heroin detoxification a randomized controlled trial. Nurs Res 2013; 62(4): 260-268.
Şimşek N, Madde kullanım bozukluğu olan birey ve ailesinin hemşirelik bakımı. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi 2010; 1(2): 96-99.
Erol F, Tanrıkulu F, Dikmen Y. Serebrovasküler olay geçiren bir olgunun Henderson Hemşirelik Modeli’ne göre değerlendirilmesi: Olgu sunumu. Çağdaş Tıp Dergisi 2016; 6(1): 94-103.
Durgun Ozan Y, Okumuş H. Effects of nursing care based on Watson’s theory of human caring on anxiety, distress, and coping, when infertility treatment fails: a randomized controlled trial. J Caring Sci 2017; 6 (2): 95-109.
Breneol S, Goldberg L, Watson J. Caring for children who are technology-dependent and their families the application of watson’s caring science to guide nursing practice. ANS Adv Nurs Sci 2019; 42(2): E13-E23.
Costello M. Watson’s caritas processes as a framework for spiritual end of life care for oncology patients. Int J Caring Sci 2018; 11(2): 639-644.
Kıymaz D, Bal C, Koç Z, Çiftçi AB. Watson’ın insan bakım modeli kullanılarak uygulanan hemşirelik bakımına bir örnek: ateşli silah yaralanması olgusu. Sağlık ve Toplum 2021; 31(2): 204-210.
Köksal N, Durgun H. KOAH tanısı ile izlenen bireyin Watson İnsan Bakım Kuramı’na göre hemşirelik bakımı: Olgu sunumu. Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi 2022; 4(1): 82-93.
Sertgöz B, Demir S. Psikiyatri kliniklerinde çalışan hemşirelerin bakım odaklı hemşire-hasta etkileşimine yönelik tutum ve davranışları. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi 2022; 15(1): 3-12.
Durmuş G, Şişman FN. Watson insan bakım modelinin palyatif bakım hasta yakınlarının stres düzeyi ve bakım yükünde kullanımı. Journal of Health Sciences and Management 2025; 5(2): 64-71.
Gunawan J, Aungsuroch Y, Watson J, Marzilli C. Nursing administration: Watson's theory of human caring. Nurs Sci Q 2022; 35(2): 235-243.
Artun O. Palyaif Bakım Hastalarında Watson İnsan Bakım Modeli Temeline Dayalı Hemşirelik Bakımının Semptom Yönetimine Etkisi [Yüksek lisans tezi], İzmir: İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2023.
Ji X, Yan Y. Effect of using the active cycle of breathing technique combined with Watson's theory of human caring in rapid patient rehabilitation following lung cancer surgery. Altern Ther Health Med. 2023; 29(2): 14-20
Küçük S, Akçay Didişen N. Diyabetik ketoasidozlu hastanın Watson’ın insan bakım modeline göre hemşirelik bakımı: olgu sunumu. Sakarya Üniversitesi Holistik Sağlık Dergisi 2023; 6(1): 206-221.
Kıymaz D, Bal C, Koç Z, Çiftçi AB. Watson’ın İnsan Bakım Modeli kullanılarak uygulanan hemşirelik bakımına bir örnek: Ateşli silah yaralanması olgusu. Sağlık ve Toplum 2021; 31(2): 204-210.
Dağcan N, Gürol Arslan G. Covid-19 geçirmiş, açık kalp cerrahisi uygulanan hastanın watson insan bakım modeli’ne göre hemşirelik yaklaşımı: olgu sunumu. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi 2022; 38(2): 154-164.
May EM, Hunter BA, Jason LA. Methodological pluralism and mixed methodology to strengthen community psychology research: an example from Oxford house. J Community Psychol 2017; 45(1): 100-116.
Wei H, Forzzone PA, Sitzman K, Hardin SR. The current intervention studies based on Watson’s theory of human caring: a systematic review. Int J Hum Caring 2019; 23(1): 4–22.
Avşar G, Koç F, Aslan G. Madde bağımlısı hastalarda sosyal destek ve benlik saygısı. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2016; 1: 44-49.
Acar B, Çakır G, Karaköse Ş, Yaman ÖM. Alkol ve madde bağımlısı bireylerin tedavi süreçlerinde ve motivasyonlarında sosyal destek sistemlerinin etkisi. Bağımlılık Dergisi 2022; 23(4): 452-463.
Küçükşen K, Tekin HH, Şener MM, Demirel B. Madde bağımlısı bireylerde aile işlevselliği ve sosyal destek algısı. The Journal of Academic Social Science Studies 2024; 12(53):199-212.
Akın Korhan E. Watson’un insan bakım modeli: bir sistematik derleme. Sakarya Üniversitesi Holistik Sağlık Dergisi 2019; 2(2): 46-68.
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Telif Hakkı (c) 2025 Bağımlılık Dergisi