Anahtar Kelimeler
eroin bağımlılığı
yaşam kalitesi
Öz
Amaç: Çalışmamızda erkek eroin bağımlılarında çocukluk ve erişkinlik dönemi dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) sıklığını ve klinik etkilerini araştırmayı bununla birlikte agresyon, dürtüsellik, çocukluk çağı travmaları, anksiyete duyarlılığı, anksiyete ve depresyon belirtileri gibi bağımlılık şiddetini etkileyebilecek klinik durumları değerlendirmeyi amaçladık.
Yöntem: Çalışma, eroin bağımlılığı bulunan, buprenorfin/nalokson stabilizasyon tedavi dönemindeki, ardışık 100 erkek gönüllü ile tamamlanmıştır. Görüşmelerde katılımcılara sosyodemografik veri formu, Bağımlılık Şiddetini Belirleme Ölçeği (BŞBÖ), Wender-Utah Derecelendirme Ölçeği (WUDÖ), Erişkin Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Kendi Bildirim Ölçeği (ASRS), Barratt Dürtüsellik Ölçeği-11 (BIS-11), Yetişkinlerde DEHB için Tanısal Görüşme Aracı-2.0 Türkçe (DIVA 2.0-Türkçe), Çocukluk Çağı Ruhsal Travmaları Ölçeği (ÇÇTÖ), Buss-Perry Agresyon Ölçeği (AÖ), Anksiyete Duyarlılığı İndeksi-3 (ADI-3), Kısa Form-36 (KF-36), Hamilton Depresyon Derecelendirme Ölçeği (HDDÖ) ve Hamilton Anksiyete Değerlendirme Ölçeği (HADÖ) uygulandı.
Bulgular: DIVA 2.0-Türkçe uygulanan katılımcıların, %30’unda çocukluk çağı DEHB öyküsü, %14’ünde ise erişkin DEHB tanısı saptandı. DEHB olmayan grup KF-36 sosyal fonksiyon ve mental sağlık alanlarında daha yüksek puanlara sahipken (48,21±24,56, 52,15±19,05, sırasıyla), BŞBÖ yasal ve psikiyatrik durum alanlarında daha düşük puanlara (4,69±1,75, 3,11±1,16, sırasıyla) sahipti. Regresyon analizinde Buss-Perry Agresyon Ölçeği toplam puanının, altı BŞBÖ boyutundan dördünü (yasal durum, iş/destek durumu, madde kullanımı, psikiyatrik durum) etkileyen önemli bir değişken olduğu bulundu.
Sonuç: Bulgularımız, eroin bağımlılığı olanlarda DEHB’nin dikkatle değerlendirilmesi gerektiğini göstermektedir. Çok boyutlu bir bozukluk olan eroin bağımlılığının tedavisinde agresyonun özellikle ele alınması yararlı olacaktır.
Referanslar
Cadet JL, Jayanthi S. Epigenetics of addiction. Neurochem Int 2021; 147: 105069.
Dydyk AM, Jain NK, Gupta M. Opioid use disorder. StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022.
Cheron J, Kerchove d'Exaerde A. Drug addiction: from bench to bedside. Transl Psychiatry 2021; 11(1): 424.
van de Glind G, Van Emmerik-van Oortmerssen K, Carpentier PJ, et al. The international ADHD in substance use disorders prevalence (IASP) study: background, methods and study population. Int J Methods Psychiatr Res 2013; 22(3): 232-244.
Icick R, Moggi F, Slobodin O, et al. Attention deficit/hyperactivity disorder and global severity profiles in treatment seeking patients with substance use disorders. Eur Addict Res 2020; 26(4-5): 201-210.
Estévez N, Dey M, Eich-Höchli D, et al. Adult attention-deficit/hyperactivity disorder and its association with substance use and substance use disorders in young men. Epidemiol Psychiatr Sci 2016; 25(3): 255-266.
Fayyad J, Sampson NA, Hwang I, et al. The descriptive epidemiology of DSM-IV adult ADHD in the world health organization world mental health surveys. Atten Defic Hyperact Disord 2017; 9(1): 47-65.
van der Burg D, Crunelle CL, Matthys F, van den Brink W. Diagnosis and treatment of patients with comorbid substance use disorder and adult attention-deficit and hyperactivity disorder: a review of recent publications. Curr Opin Psychiatry 2019; 32(4): 300-306.
Coppola M, Sacchetto G, Mondola R. Craving for heroin: difference between methadone maintenance therapy patients with and without ADHD. Trends Psychiatry Psychother 2019; 41(1): 83-86.
Wilens TE, Biederman J, Mick E. Does ADHD affect the course of substance abuse? findings from a sample of adults with and without ADHD. Am J Addict 1998; 7(2): 156-163.
Wickens CM, Kao A, Ialomiteanu AR, et al. Conduct disorder and attention-deficit/hyperactivity disorder as risk factors for prescription opioid use. Drug Alcohol Depend 2020; 213: 108103.
Carpentier PJ, van Gogh MT, Knapen LJ, et al. Influence of attention deficit hyperactivity disorder and conduct disorder on opioid dependence severity and psychiatric comorbidity in chronic methadone-maintained patients. Eur Addict Res 2011; 17(1): 10-20.
Faul F, Erdfelder E, Lang AG, Buchner A. G*Power 3: a flexible statistical power analysis program for the social, behavioral, and biomedical sciences. Behav Res Methods 2007; 39(2): 175-191.
McLellan AT, Kushner H, Metzger D, et al. The fifth edition of the addiction severity index. J Subst Abuse Treat 1992; 9(3):199-213.
Demirbaş H, Ilhan Özgür İ, Doğan YB, Canatan A. Reliability and validity of the Turkish version of the addiction severity index in male alcohol dependents. Noro Psikiyatr Ars 2014; 51(3): 216-221.
Ward MF, Wender PH, Reimherr FW. The Wender Utah Rating Scale: an aid in the retrospective diagnosis of childhood attention deficit hyperactivity disorder. Am J Psychiatry 1993;150(6): 885-890.
Öncü B, Ölmez Ş, Şentürk V. Wender-Utah derecelendirme ölçeği Türkçe formunun erişkin dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu’nda geçerlik ve güvenilirlik çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi 2005; 16(4): 252-259.
Kessler RC, Adler L, Ames M, et al. The World Health Organization Adult ADHD Self-Report Scale (ASRS): a short screening scale for use in the general population. Psychol Med 2005; 35(2): 245-256.
Doğan S, Öncü B, Varol Saraçoğlu G, Küçükgöncü S. Erişkin dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu kendi bildirim ölçeği (ASRS-v1.1): Türkçe formunun geçerlilik ve güvenilirliği. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2009; 10(2): 77-87.
Kooij JJS, Francken MH. Yetişkinlerde DEHB için Tanısal Görüşme DIVA-2.0. Motavallı Mukaddes N, Öncü B, Bron A, et al. (Çevirenler). http://www.divacenter.eu/Content/VertalingPDFs/DIVA_2_Turks.pdf (04 Aralık 2013’te ulaşıldı).
Patton JH, Stanford MS, Barratt ES. Factor structure of the Barratt impulsiveness scale. J Clin Psychol 1995; 51(6): 768-774.
Güleç H, Tamam L, Yazıcı Güleç M, et al. Psychometric properties of the Turkish version of the Barratt impulsiveness scale-11. Bulletin of Clinical Psychopharmacology 2008; 18(4): 251-258.
Bernstein DP, Stein JA, Newcomb MD, et al. Development and validation of a brief screening version of the childhood trauma questionnaire. Child Abuse Negl 2003; 27(2): 169-190.
Şar V, Öztürk E, İkikardeş E. Çocukluk çağı ruhsal travma ölçeğinin Türkçe uyarlamasının geçerlilik ve güvenirliği. Turkiye Klinikleri J Med Sci 2012; 32(4): 1054-1063.
Buss AH, Perry M. The aggression questionnaire. J Pers Soc Psychol 1992; 63(3): 452-459.
Evren C, Çınar Ö, Güleç H, Çelik S, et al. The validity and reliability of the Turkish version of the Buss-Perry’s aggression questionnaire in male substance dependent inpatients. Düşünen Adam: The Journal of Psychiatry and Neurological Sciences 2011; 24(4): 283-295.
Taylor S, Zvolensky MJ, Cox BJ, et al. Robust dimensions of anxiety sensitivity: development and initial validation of the anxiety sensitivity index-3. Psychol Assess 2007; 19(2): 176-188.
Mantar A, Yemez B, Alkın T. Anksiyete duyarlılığı indeksi-3’ün Türkçe formunun geçerlik ve güvenilirlik çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi 2010; 21(3): 225-234.
Ware JE Jr, Sherbourne CD. The MOS 36-item short-form health survey (SF-36). I. conceptual framework and item selection. Med Care 1992; 30(6): 473-483.
Koçyiğit H, Aydemir Ö, Ölmez N, Memiş A. Kısa form 36 (KF–36)’nın Türkçe versiyonunun güvenilirliği ve geçerliliği. İlaç ve Tedavi Dergisi 1999; 12(2): 102-106.
Aydemir Ö, Köroğlu E (editörler). Kısa form (KF-36). Psikiyatride Kullanılan Klinik Ölçekler. 7. Baskı, Ankara: HYB Basım Yayın, 2014: 432-439.
Hamilton M. A rating scale for depression. J Neurol Neurosurg Psychiatry 1960; 23(1): 56-62.
Akdemir A, Örsel S, Dağ İ, et al. Hamilton depresyon derecelendirme ölçeği (HDDÖ)’nin geçerliği, güvenirliği ve klinikte kullanımı. Psikiyatri Psikoloji Psikofarmakoloji Dergisi 1996; 4(4): 251-259.
Hamilton M. The assessment of anxiety states by rating. Br J Med Psychol 1959; 32(1): 50-55.
Yazıcı MK, Demir B, Tanriverdi N. Hamilton anksiyete değerlendirme ölçeği, değerlendiriciler arası güvenirlik ve geçerlik çalısması. Türk Psikiyatri Dergisi 1998; 9(2): 114-117.
Gupta S, Bhatia G, Sarkar S, et al. Adult attention-deficit hyperactivity disorders and its correlates in patients with opioid dependence: an exploratory study. Indian J Psychiatry 2020; 62(5): 501-508.
Lugoboni F, Levin FR, Pieri MC, et al. Co-occurring attention deficit hyperactivity disorder symptoms in adults affected by heroin dependence: patients characteristics and treatment needs. Psychiatry Res 2017; 250: 210216.
Moura HF, Faller S, Benzano D, et al. The effects of ADHD in adult substance abusers. J Addict Dis. 2013; 32(3): 252-262.
Daigre C, Roncero C, Grau-López L, et al. Attention deficit hyperactivity disorder in cocaine-dependent adults: a psychiatric comorbidity analysis. Am J Addict 2013; 22(5): 466-473.
Quintero J, Morales I, Vera R, et al. The impact of adult ADHD in the quality of life profile. J Atten Disord 2019; 23(9): 1007-1016.
Zhang SY, Qiu SW, Pan MR, et al. Adult ADHD, executive function, depressive/anxiety symptoms, and quality of life: A serial two-mediator model. J Affect Disord 2021; 293: 97-108.
Feelemyer JP, Jarlais DCD, Arasteh K, et al. Changes in quality of life (WHOQOL-BREF) and addiction severity index (ASI) among participants in opioid substitution treatment (OST) in low and middle income countries: an international systematic review. Drug Alcohol Depend 2014; 134(1): 251-258.
Flores-García L, Lensing MB, Ytterstad E, Eisemann M. Quality of life in substance use disorder patients with and without attention deficit hyperactivity disorder 12 months after treatment: a naturalistic follow-up study. Atten Defic Hyperact Disord 2019; 11(3): 299-310.
Buckingham ET, Daniolos P. Longitudinal outcomes for victims of child abuse. Curr Psychiatry Rep 2013; 15(2): 342.
Zoroğlu S, Tüzün Ü, Şar V, et al. Çocukluk dönemi istismar ve ihmalinin olası sonuçları. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2001; 2(2): 69-78.
Rucklidge JJ, Brown DL, Crawford S, Kaplan BJ. Retrospective reports of childhood trauma in adults with ADHD. J Atten Disord 2006; 9(4): 631-641.
De Sanctis VA, Trampush JW, Harty SC, et al. Childhood maltreatment and conduct disorder: independent predictors of adolescent substance use disorders in youth with attention deficit/hyperactivity disorder. J Clin Child Adolesc Psychol 2008; 37(4): 785-793.
Kokko K, Pulkkinen L. Aggression in childhood and long-term unemployment in adulthood: a cycle of maladaptation and some protective factors. Developmental psychology 2000; 36(4): 463-472.
Fatséas M, Hurmic H, Serre F, et al. Addiction severity pattern associated with adult and childhood attention deficit hyperactivity disorder (ADHD) in patients with addictions. Psychiatry Res 2016; 246: 656-662.
Stathopoulou G, Gold AK, Hoyt DL, et al. Does anxiety sensitivity predict addiction severity in opioid use disorder? Addict Behav 2021; 112: 106644.
Algül A, Semiz ÜB, Ateş MA, et al. Relationship of substance use disorder to aggression in male subjects with antisocial personality disorder. Düşünen Adam: The Journal of Psychiatry and Neurological Sciences 2007; 20(3): 141-150.
Coccaro EF, Fridberg DJ, Fanning JR, et al. Substance use disorders: relationship with intermittent explosive disorder and with aggression, anger, and impulsivity. J Psychiatr Res 2016; 81: 127-132.
Karadağ F, Uluğ B. Madde kullanım bozukluklarında ek tanı. Evren C, Ögel K, Uluğ B (editörler). Alkol Madde Bağımlılığı Tanı ve Tedavi El Kitabı. 1. Baskı, Ankara: Türkiye Psikiyatri Derneği Yayınları, 2012: 151-172.
Yargıç İ, Vardar E. Alkol ve madde kullanım bozukluklarında komorbidite. Psikiyatride Güncel 2014; 4(2): 140150.
Assari S, Bazargan M. Marital status and physical health: racial differences. Int J Epidemiol Res 2019; 6(3): 108113.
Kim A, Lee JA, Park HS. Health behaviors and illness according to marital status in middle-aged Koreans. J Public Health (Oxf). 2018; 40(2): e99-e106.
Kojima G, Walters K, Iliffe S, et al. Marital status and risk of physical frailty: a systematic review and meta-analysis. J Am Med Dir Assoc 2020; 21(3): 322-330.
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Telif Hakkı (c) 2025 Bağımlılık Dergisi