Anahtar Kelimeler
bağımlılık
hemşirelik bakımı
Öz
Davranışsal bağımlılık, kişinin kendisine ya da çevresine zarar veren davranışlar sergilemesine yol açan dürtülere karşı koyamama halidir. Son yıllarda özellikle dünyayı etkisi altına alan pandemi ile birlikte davranışsal bağımlılıkların görülme oranı artmıştır. Amerikan Psikiyatri Birliği’nin Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal Sınıflandırmasında (DSM-5) tanı olarak yer alan davranışsal bağımlılık türü kumar bağımlılığı ve oyun bağımlılığı olsa da teknoloji bağımlılığı, yeme bağımlılığı, alışveriş bağımlılığı ve ilişki bağımlılığı gibi birçok davranışsal bağımlılık türünün olduğu bilinmektedir. Davranışsal bağımlılıklar, hem haz verici bir yönü olduğu hem de günlük yaşam aktivitelerini içinde barındırdığı için bir sorun olarak görülmeyebilir. Bu aşamada farkındalık oluşturmak önemli bir adımdır. Bu derlemenin amacı, yaşamımızın bir parçası olan davranışsal bağımlılıklara yönelik hemşirelik yaklaşımlarını açıklamaktır.
Referanslar
Günüç S, Kayri M. Türkiye’de internet bağımlılık profili ve internet bağımlılık ölçeğinin geliştirilmesi: geçerlik-güvenirlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 2010; 2010 (39): 220-232.
Beziroglu M. Kompulsif satın alma, bilişsel duygu düzenleme ve davranışsal inhibisyon, davranışsal aktivasyon sistemleri arasındaki ilişkiler. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikoloji Anabilim Dalı, 2018.
Zubaroğlu Yanardağ M, Bilge M, Yanardağ U. Davranış bağımlılığı ve sosyal hizmet uygulamaları üzerine bir inceleme. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2020; 7(4): 551-560.
Sanal Özcan Y, Hamzaoğlu N, Türk B. Üniversite öğrencilerinin kimyasal ve davranışsal bağımlılıklara ilişkin bakış açıları ve bilgi düzeyleri. Bağımlılık Dergisi 2020; 21(1): 44-55.
Yektaş Ç, Yüncü Z. Teknoloji Bağımlılığı: Çocuk ve Ergenlerde Tanı, Epidemiyoloji ve Klinik Özellikler. Özçetin A (çeviren). 1. Baskı, Ankara: Türkiye Klinikleri, 2021: 50-57.
Ögel K. Sigara, Alkol ve Madde Kullanım Bozuklukları: Tanı, Tedavi ve Önleme. İstanbul: Yeniden Yayınları, 2010.
Cheng C, Li AY. Internet addiction prevalence and quality of (real) life: a meta-analysis of 31 nations across seven world regions. Cyberpsychol Behav Soc Netw 2014; 17 (12): 755–760.
Gearhardt AN, Boswell RG, White MA. The association of “food addiction” with disordered eating and body mass index. Eat Behav 2014; 15 (3): 427–433.
Meule A, Kubler A. Food cravings in food addiction: the distinct role of positive reinforcement. Eat Behav 2012; 13 (3): 252-255.
Grant JE, Brewer JA, Potenza MN. The neurobiology of substance and behavioral addictions. CNS Spectr 2006;11 (12): 924-930.
Allegre,B, Therme P, Griffiths MD. Individual factors and the context of physical activity in exercise dependence: a prospective study of “ultra-marathoners”. Int J Ment Health Addict 2007; 5 (3): 233–243.
Aktepe E, Olgaç Dündar N, Soyöz Ö, Sönmez Y. Possible internet addiction in high school students in the city center of ısparta and associated factors: a cross-sectional study. Turk J Pediatr 2013; 55 (4): 417-425.
Akten E, Noyan CO. Yeme eylemi; fizyolojik bir ihtiyaç mı? psikolojik bir davranış mı? üniversite öğrencilerinde bağlanma stilleri ile yeme bağımlılığı ilişkisi. Kıbrıs Türk Psikiyatri ve Psikoloji Dergisi 2019; 1 (1): 30-32.
Mutlu H, Sargın M. Food addiction prevalence and related factors among people with obesity: a hospital-based study. Ankara Medical Journal 2021; 21 (1): 22-34.
Vardar E. Egzersiz bağımlılığı. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi 2012; 21 (3): 163- 173.
Sussman S. Love addiction: definition, etiology, treatment, sexual addiction, compulsivity. The Journal of Treatment & Prevention 2010; 17 (1): 31-45.
Király O, Potenza MN, Stein DJ, et al. Preventing problematic internet use during the covid-19 pandemic: consensus guidance. Compr Psychiatry 2020; 100: 152180.
Öztürk A. Covid-19 pandemi sürecinde bilişim teknolojileri bağımlılığı. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2021; 7(1): 195-219.
King DL, Delfabbro PH, Billieux J, Potenza MN. Problematic online gaming and the covid-19 pandemic. J Behav Addict 2020; 9 (2): 184-186.
Boran A. Kumar oynama bozukluğunda bilişsel davranışçı terapinin etkinliği üzerine sistematik bir derleme. Bağımlılık Dergisi 2021; 22 (2): 180-186.
Calado F, Griffiths MD. Problem gambling worldwide: An update and systematic review of empirical research. J Behav Addict 2016; 5 (4): 592-613.
Nowak DE. A meta-analytical synthesis and examination of pathological and problem gambling rates and associated moderators among college students. J Gambl Stud 2017; 34 (2): 465–498.
Calado F, Alexandre J, Griffiths MD. Prevalence of adolescent problem gambling: A Systematic review of recent research. J Gambl Stud 2017; 33 (2): 397-424.
Kaya F, Başkan A. Kumar oynama motivasyonunun iç-dış kontrol odağı ile ilişkisi. Bağımlılık Dergisi 2020; 21 (3): 210-222.
Ektiricioğlu C, Arslantaş H, Yüksel R. Ergenlerde çağın hastalığı: teknoloji bağımlılığı. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi 2020; 29 (1): 51-64.
Bozkurt H, Şahin S, Zoroğlu S. İnternet bağımlılığı: güncel bir gözden geçirme. Çağdaş Tıp Dergisi 2016; 6 (3): 235-247.
Ko CH. Internet gaming disorder. Curr Addict Rep 2014; 1 (3): 177–185.
Alyanak B. İnternet bağımlılığı. Klinik Tıp Dergisi 2016; 8 (5): 20-24.
Kim SH, Baik SH, Park CS, et al. Reduced striatal dopamine D2 receptors in people with internet addiction. Neuroreport. 2011; 22 (8): 407-411.
Durkee T, Carli V, Floderus B, et al. Pathological internet use and risk-behaviors among european adolescents. Int J Environ Res Public Health 2016; 13 (3): 294.
Taylan HH, Işık M. Sakarya’da ortaokul ve lise öğrencilerinde internet bağımlılığı. Journal of Turkish Studies 2015;10 (6): 855-874.
Kafes AY, Ülker S, Hızlı Sayar G. Yeme bağımlılığı. Güncel Bağımlılık Araştırmaları 2018; 2 (2): 54-58.
Dinçer S. Üniversite Öğrencilerinde Yeme Bağımlılığı ve Duygusal Yeme Eğiliminin Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beslenme ve Diyetetik Anabilim Dalı, 2019.
Tamam L, Diller RS, Özpoyraz N. Kompulsif satın alma: bir gözden geçirme. Türk Psikiyatri Dergisi 1998; 9 (3): 224-230
Yılmazoğlu D. Narsisizm ile alışveriş bağımlılığı arasında bir ilişki var mı. Business and Organization Research Conference Proceedings Book 2018: 483-406.
Karakaya E. Alışveriş bağımlılığıyla ilişkili faktörler ve sonuçları: Kırıkkale ilinde gerçekleştirilen bir çalışma. The Journal of Academic Social Science Studies 2017; 7 (57): 435-456.
Black D. A Review of compulsive buying disorder. World Psychiatry 2007; 6 (1): 14-18.
Murali V, Ray R, Shaffiullha M. Shopping addiction. Advance in Psychiatric Treatment 2012 18 (4): 263-269.
Koran LM, Faber R, Aboujaoude E, et al. Estimated prevalence of compulsive buying behavior in the united states. Am J Psychiatry 2006; 163 (10): 1806–1812.
Aktaş İ. Çevrimiçi (online) alışveriş bağımlılığı üzerine araştırma: erzincan binali yıldırım üniversitesi örneği. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi 2021; 8 (4): 236-256.
Hanehalkı Bilişim Teknolojileri (BT) Kullanım Araştırması. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2021-37437 (30.01.2022 ulaşıldı).
Fischer JL, Spann L, Crawford D. Measuring codependency. Alcohol Treat Q 1991; 8 (1): 87-100.
Altun M. İlişki bağımlılığı. Özdemir A (editör). Sosyal Hizmet. Ankara: Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği Yayını, 2021: 88- 89.
Schaeffer B. Sevgi mi Bağımlılık mı, Akyüz G. (Çeviren). 1. Baskı, İstanbul: Yakamoz Yayınları, 2011.
Norwood R. Kadın Eğer Çok Severse. Kanbur H, Yararbaş S. (Çevirenler). 1. Baskı, İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1988.
Cengiz N. Üniversite Öğrencilerinde İlişki Bağımlılığının Bağlanma Stilleri Açısından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikoloji Ana Bilim Dalı, 2018.
Havaçeliği D. Partner İlişkilerindeki İlişki Bağımlılığının Ebeveyn Bağlanma Stilleri ve Madde Kullanımı ile İlişki. Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Madde Bağımlılığı Anabilim Dalı, 2013.
Kayalıoğlu K. Çocuk ve Ergenlerde Madde Kullanım Bozukluğu ve Psikiyatri Hemşireliği Yaklaşımı. ICDAH Uluslararası Farklı Boyutlarıyla Sağlık Konferansı Seçme Bildiriler-3, 2020.
Çakmak S, Tamam L. Kumar oynama bozukluğu: genel bir bakış. Bağımlılık Dergisi 2018; 19 (3): 78-97.
Baysan Arabacı L, Ayakdaş Dağlı D, Taş G. Madde kullanım bozukluklarında duygu düzenleme güçlüğü ve hemşirelerin rol ve sorumlulukları. Bağımlılık Dergisi 2018; 19 (1): 10- 16.
Carpenito LJ, Erdemir F. Türkiye Hemşirelik tanıları: El kitabı. Baskı 3. İstanbul, Nobel Tıp Kitabevleri, 2012.
Baysan Arabacı L. (editor) ve Ayakdaş Dağlı D. Madde ile İlişkili Bozukluklar ve Hemşirelik Bakımı. Ruh Sağlığı ve Hastalıklarında Temel Hemşirelik Bakımı. Ankara: Nobel Tıp Kitapevi, 2020: 309-331.
Çam O (editor), Engin E. (editor). Madde Bağımlılığı. Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Bakım Sanatı. 1. Baskı, İstanbul: İstanbul Tıp Kitapevi, 2014: 447-484.
Evli M, Albayrak E. Madde bağımlılığında hemşirelik. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi 2020;7 (2): 10- 14.
Boog M, Höppener P. Cognitive inflexibility in gamblers is primariliy present in reward related decision making. Front Hum Neurosci 2014; 13 (8): 569.
Spear BA, Barlow SE, Ervin C, et al. Recommendations for treatment of child and adolescent overweight and obesity. Pediatrics 2007; 120 (4): 254-288.
Babaoğlu K, Hatun Ş. Çocukluk çağında obezite. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi 2002; 11 (1): 8-10.
Ergül Ş, Kalkım A. Önemli bir kronik hastalık: çocukluk ve ergenlik döneminde obezite. Turk Silahlı Kuvvetleri Koruyucu Hekim Bul 2011; 10 (2): 223-230.
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Telif Hakkı (c) 2025 Bağımlılık Dergisi