Anahtar Kelimeler
alkol ve madde kullanımı
fenomenoloji
bağımlılık
Öz
Amaç: İnsan deneyimlerinin edebi olarak ifade edildiği anlatılarda insanlık tarihi kadar uzun bir geçmişi olan alkol ve madde kullanımı yazarların yapıtlarında kaleme aldığı ilgi çekici deneyimlerden biri olmuştur. Bu çalışmanın amacı alkol ve madde deneyiminin dolaylı olarak sunulduğu söz konusu metinlerde yer alan fenomenolojik betimlemelerin incelenmesidir.
Yöntem: Araştırmada öncelikle alkol ve madde kullanımının edebiyattaki görünümleri, fenomenolojik betimlemenin ne demek olduğu ve edebi anlatıların fenomenolojik bakışta nasıl konumlanabileceği hakkında çalışmanın hedefine göre çerçevelenmiş literatür bilgisi sunulmuştur. Sonrasında fenomenolojik olarak değerlendirmek üzere De Quincey’in Bir Afyon Tiryakisinin İtirafları, Baudelaire’in Şarabın Şiiri Esrarın Şiiri, London’ın Bir Alkoliğin Anıları, Svevo’nun Cömert Şarap, Bulgakov’un Morfin, Simmel’in Acı Yudum ve Benjamin’in Esrar Üzerine adlı yapıtlarından alıntılar yapılmıştır. Alkol ve madde kullanımının edebi yapıtlardaki tezahürlerine dikkat çekmek amacıyla incelenen fenomenolojik betimlemelerden Colaizzi’nin fenomenolojik analiz stratejisine göre temalar oluşturulmuş; bu temaları içeren betimlemeler de maddelerin türüne göre viski, şarap, esrar, afyon, morfin ve kokain alt başlıklarında kategorize edilerek tartışılmıştır.
Bulgular: Fenomenolojik betimlemelerin analizi sonucunda edebi yapıtlarda alkol ve madde kullanımıyla ilgili ortaya çıkan temalar alkol/madde kullanım nedenleri, alkol/madde etkisindeki deneyimler, alkole/maddeye atfedilen anlamlar ve alkol/madde kullanımını sonlandırma isteği olmuştur.
Sonuç: Adsız Alkolikler toplantılarındaki katılımcıların anlatım tarzında olan bu ifadelere Husserl’in fenomenolojik yaklaşımıyla bakmamız, alkol ve madde kullanımına ve bağımlılığa dair hali hazırda olan düşüncelerimizi bir yana bırakıp bu deneyimin deneyimleyen özneye nasıl göründüğünü anlamamızda işlevsel bir yaklaşım sunması düşünülmüştür.
Referanslar
Simmel JM. Acı Yudum. 3. Baskı. İstanbul: E Yayınları; 1975.
Atabek E. Alkol ve İnsan. 1. Baskı. İstanbul: Kelebek Yayınları; 1982.
Zuardi AW. History of cannabis as a medicine: a review. Braz J Psychiatry 2006; 28(2): 153-157.
De Quincey T. Bir İngiliz Afyon Tiryakisinin İtirafları. 4. Baskı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları; 2020.
Baudelaire C. Şarabın Şiiri Esrarın Şiiri. 3. Baskı. İstanbul: Dedalus Kitap; 2019.
London J. John Barleycorn: Bir Alkoliğin Anıları. 1. Baskı. İstanbul: Alfa Yayınları; 2015.
Svevo I. Cömert Şarap. 1. Baskı. İstanbul: Epsilon Yayınevi; 2019.
Bulgakov M. Morfin. 2. Baskı. İstanbul: Can Sanat Yayınları; 2019.
Benjamin W. Esrar Üzerine. 2. Baskı. Ankara: İmge Kitabevi; 2015.
Day E, Smith I. Literary and biographical perspectives on substance use. Adv Psychiatr Treat 2003; 9(1): 62-68.
Van Manen M. Phenomenology of the novel, or how do novels teach? Phenomenology + Pedagogy 1985; 3(3): 177-187.
Smith DW. Husserl. 1. Baskı. İstanbul: Alfa Yayınları; 2019.
Husserl E. Fenomenoloji Üzerine Beş Ders. 4. Baskı. Ankara: BilgeSu Yayıncılık; 2017.
Tarhan DE. Husserl fenomenolojisinde bilinç yaşantıları ve modifikasyon. Beytulhikme An International Journal of Philosophy 2021; 11(3): 1125-1141.
Townsend DW. Phenomenology and the form of the novel: toward an expanded critical method. Philos Phenomenol Res 1974; 34(3): 331-338.
Tarhan DE. Husserl fenomenolojisi ve fenomenolojik psikoterapi üzerine. Phainomena Fenomenoloji ve Zihin Felsefesi Dergisi 2020; 2: 25-40.
Proust M. Kayıp Zamanın İzinde. Albertine Kayıp. 23. Baskı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları; 2019.
Gökalp N. Psikoloji Felsefesi. 1. Baskı. Ankara: Ebabil Yayınları; 2010.
Bal H. Nitel Araştırma Yöntem ve Teknikleri (Uygulamalı-Örnekli). 1. Baskı. İstanbul: Sentez Yayınları; 2016.
Zahavi D. Husserl’ in Fenomenolojisi. 1. Baskı. İstanbul: Say Yayınları; 2018.
Shosha GA. Employment of Colaizzi’s strategy in descriptive phenomenology: a reflection of a researcher. Eur Sci J 2012; 8(27): 13.
Wojnar DM, Swanson KM. Phenomenology: an exploration. J Holist Nurs 2007; 25(3): 172-180.
Proust M. Edebiyat ve Sanat Yazıları. 3. Baskı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları; 2020.
Schivelbusch W. Keyif Verici Maddelerin Tarihi: Cennet, Tat ve Mantık. 3. Baskı. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi; 2020.
Yıldız A. Dünyada ve Türkiye’de adsız alkolikler. Bağımlılık Dergisi 2021; 22(2): 187-207.
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Telif Hakkı (c) 2025 Bağımlılık Dergisi