Anahtar Kelimeler
farkındalık
güvenilirlilik
geçerlilik
Öz
Amaç: Bu çalışmanın amacı Madde Kullanım Farkındalık ve İçgörü Ölçeğinin Türkçe formunun geçerlik ve güvenirliğini test etmektir.
Yöntem: Çalışmanın örneklemini bir ruh sağlığı ve hastalıkları hastanesine başvuran madde kullanım bozukluğu tanısı olan ve yatarak tedavi gören 101 birey oluşturmuştur. Araştırma verileri “Hasta Tanıtım Formu”, “Madde Kullanım Farkındalık ve İçgörü Ölçeği” ve “Bağımlılık Profil İndeksi Yaşam Üstüne Etkileri alt boyut ölçeği ve Motivasyon alt boyut ölçeği” ile toplanmıştır. Çalışmada dil geçerliği sonrası açımlayıcı faktör analizi, doğrulayıcı faktör analizi, ölçüt geçerliği, madde ayırt ediciliği ve Cronbach Alpha katsayısı gibi geçerlik ve güvenirlik analizleri ile ölçek test edilmiştir.
Bulgular: Araştırmada ölçeğin iç tutarlık analiz sonuçlarında faktör yüklerinin 0,53 ile 0,80 arasında olduğu belirlenmiştir. Ölçeğin hastalık farkındalığı ve olumsuz sonuçların farkındalığı şeklinde iki alt boyutu bulunmakta olup sırasıyla Cronbach Alpha değeri 0,716 ve 0,689 olarak saptanmıştır. Ölçeğin toplam Cronbach Alpha değeri ise 0,758 olarak bulunmuştur. Yapılan doğrulayıcı faktör analizinde χ2/Sd=1,705, GFI=0,949, AGFI=0,869, CFI=0,945, RMSEA=0,080, SRMR=0,096 olarak tespit edilmiştir. Madde Kullanım Farkındalık ve İçgörü Ölçeği ile Bağımlılık Profil İndeksi Motivasyon ve Yaşam üzerine etkileri alt boyutları arasında pozitif ve anlamlı bir ilişki olduğu saptanmıştır.
Sonuç: Madde Kullanım Farkındalık ve İçgörü Ölçeğinin Türkçe formunun yedi madde ve iki faktörlü bir yapıda, kısa ve öz bildirime dayalı, geçerli ve güvenilir bir ölçüm aracı olduğu saptanmıştır.
Referanslar
Ögel K (editor). Bağımlılık tedavisine bakış. Bağımlılıkta Tıbbi ve Psikososyal Tedavi. İstanbul: Karakter Color, 2010: 133.
Meclis Araştırma Raporu. Uyuşturucu başta olmak üzere madde bağımlılığı ve kaçakçılığı sorunlarının araştırılarak alınması gereken önlemler. Ankara, TBMM 2008; 323: 7-13.
Ögel K, Evren C, Karadağ F, Gürol T. Bağımlılık Profil İndeksi’nin (BAPİ) geliştirilmesi, geçerlik ve güvenilirliği. Turk Psikiyatri Derg 2012; 23(4): 264-273.
Kenny P, Harney A, Lee NK, Pennay A. Treatment utilization and barriers to treatment: Results of a survey of dependent methamphetamine users. Subst Abuse Treat Prev Policy 2011; 6(1): 1-7.
Linn-Walton R, Maschi T. Insight, motivation and outcome in drug treatment for offenders: A review of the recent literature. Journal of Addiction Research & Therapy 2015; 6(1): 1000210.
Raftery D, Kelly PJ, Deane FP, et al. Insight in substance use disorder: A systematic review of the literature. Addict Behav 2020; 111: 106549.
Kim J, Kambari Y, Taggar A, et al. A measure of subjective substance use disorder awareness–Substance Use Awareness and Insight Scale (SAS). Drug Alcohol Depend 2022; 231: 109129.
Çöl IA, Sönmez MB, Vardar ME. Evaluation of interoceptive awareness in alcohol-addicted patients. Noro Psikiyatr Ars 2016; 53(1): 17-22.
Kim J, Taggar A, Quilty LC, Selby P, et al. A measure of illness awareness in alcohol use disorder—Alcohol Use Awareness and Insight Scale (AAS). Drug Alcohol Depend 2021; 226: 108813.
Kim J, Kambari Y, Taggar AA, et al. Measure of ıllness awareness in ındividuals with nicotine dependence— Nicotine Use Awareness and Insight Scale. Nicotine Tob Res 2022; 24(4): 536-543.
Kim J, Amaev A, Quilty LC, et al. A measure to assess illness Awareness in problem gambling: Gambling Awareness and Insight Scale (GAS). J Gambl Stud 2022; 38(3): 1029-1043.
Özay Köse E, Gül Ş. Madde Bağımlılığı Farkındalık Ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 2018; 19(3): 41-56.
Yıldız Z, Sel A. Developing a scale to determine university students' awareness level of substance use. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi 2021; 10(1): 44-57.
Yurtsever B, Arabacı Baysan L. Madde Bağımlılığı Farkındalık Ölçeği’nin ve Madde Bağımlılığı Bilgi Testi’nin erişkinlerde geçerlilik ve güvenirliği. Fenerbahçe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2021; 1(3): 206-225.
Esin MN. Veri toplama yöntem ve araçları & Veri toplama araçlarının güvenirlik ve geçerliği. F. Erdoğan, N. Nahcivan ve M. N. Esin. (Editörler). Hemşirelikte Araştırma Süreç, Uygulama ve Kritik. 3. Baskı. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevi, 2017: 193-232.
Terwee CB, Bot SD, de Boer MR, et al. Quality criteria were proposed for measurement properties of health status questionnaires. J Clin Epidemiol 2007; 60(1): 34-42.
Mokkink LB, Terwee CB, Knol DL, et al. The COSMIN checklist for evaluating the methodological quality of studies on measurement properties: a clarification of its content. BMC Med Res Methodol 2010; 10: 22.
Seçer İ. Psikolojik Test Geliştirme ve Uyarlama Süreci. 2. Baskı. Ankara: Anı Yayıncılık, 2018.
Büyüköztürk Ş. Sosyal Bilimler İçin Veri El Kitabı, İstatistik, Araştırma Deseni, SPSS Uygulamaları ve Yorum. 14. Baskı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 2018.
Büyüköztürk Ş. Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı İstatistik, Araştırma Deseni SPSS Uygulamaları ve Yorum. 26. Baskı. Ankara: Pegem Akademi, 2019.
Çokluk ÖS, Şekercioğlu G, Büyüköztürk Ş. Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik: SPSS ve Lisrel Uygulamaları. 5. Baskı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 2018.
Çapık C, Gözüm S, Aksayan S. Kültürlerarası ölçek uyarlama aşamaları, dil ve kültür uyarlaması: Güncellenmiş rehber. Florence Nightingale Journal of Nursing 2018; 26(3): 199-210.
Alpay Ü, Aydoğdu BE, Yorulmaz O. Madde kullanımı olan yetişkinlerde farkındalık temelli müdahalelerin etkililiği: sistematik bir gözden geçirme. Addicta: The Turkish Journal on Addictions 2018; 5(4): 721-746.
Raftery D, Kelly PJ, Deane FP, et al. Insight in substance use disorder: A systematic review of the literature. Addict Behav 2020; 111: 106549.
Kutlu Y. Kadının madde kullanımı ve bağımlılığı. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi 2011; 2(2): 90-93.
Taber KS. The use of Cronbach’s Alpha when developing and reporting research ınstruments in science education. Res Sci Educ 2018; 48: 1273–1296.
Karakoç FY, Dönmez L. Ölçek geliştirme çalışmalarında temel ilkeler. Tıp Eğitimi Dünyası 2014;13(40): 39-49.
Demir GT, Cicioğlu Hİ. Egzersiz Bağımlılığına İlişkin Farkındalık Ölçeği (EBİFÖ): geçerlik ve güvenirlik çalışması. Spor ve Performans Araştırmaları Dergisi 2022; 13(1): 1-17.
Traş Z, Yakıcı HB. Sevgi Bağımlılığı Ölçeğinin Türk Kültürüne uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Bağımlılık Dergisi 2024; 25(4): 368-383.
Maracic CE, Moeller SJ. Neural and behavioral correlates of impaired insight and self-awareness in substance use disorder. Curr Behav Neurosci Rep 2021; 8(4): 113-123.
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Telif Hakkı (c) 2025 Bağımlılık Dergisi